Ποιες είναι τελικά οι αγορές;

Μέρος πρώτο

''Επίθεση των αγορών, κερδοσκόποι, οι αγορές θα χορεύουν στους ρυθμούς μας'', συχνά πυκνά ακούμε και διαβάζουμε για τις αγορές αλλά ποιες είναι στα αλήθεια οι αγορές;

Οι αγορές είναι χιλιάδες επενδυτές, είτε μεμονωμένοι είτε θεσμικοί (hedge funds, επενδυτικές εταιρίες,  τράπεζες ) διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν δώσει κάποια χρήματα, έχουν αναλάβει κάποιο ρίσκο και προσδοκούν κέρδη.

Οι προσδοκίες είναι το κλειδί

Όταν κάποιος αποφασίζει να κάνει μια επένδυση, προφανώς δε γνωρίζει εκ των προτέρων την έκβασή της. Φυσικά μπορεί να προετοιμαστεί, να μελετήσει, να διαβάσει, να αναλύσει και να συνομιλήσει με ειδικούς, πράγματα τα οποία θα τον βοηθήσουν να κάνει μια καλύτερη εκτίμηση. Έτσι λοιπόν βλέπουμε  τους επενδυτές να προσπαθούν να προβλέψουν τα γεγονότα που θα συμβούν και να δράσουν ανάλογα. Για παράδειγμα πριν ακόμα γίνει η ψηφοφορία για τον Π.τ.Δ. είχαν ποντάρει στην καταψήφιση και γι αυτό οι αγορές είχαν μια καθοδική τάση.

Σε τι επενδύουν οι αγορές;

Οι αγορές συνήθως επενδύουν στο χρηματιστήριο, σε ομόλογα, έντοκα γραμμάτια του δημοσίου και σε συνάλλαγμα.

Το χρηματιστήριο είναι ο χώρος που μαζεύει τους περισσότερους επενδυτές. Υπάρχουν πάρα πολλά χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο και κάθε μέρα γίνονται αγοραπωλησίες πολλών εκατομμυρίων. Στην Ελλάδα υπάρχει το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (Χ.Α.Α.) , παλιότερα γνωστό  ως Σοφοκλέους. Η κάθε μετοχή διαπραγματεύεται  ξεχωριστά και ως αποτέλεσμα αυτής της διαπραγμάτευσης έχουμε την τιμή της. Κάποιες από αυτές τις τιμές βγάζουν  ένα μέσο όρο ο οποίος ονομάζεται δείκτης του χρηματιστηρίου. Επίσης υπάρχουν οι επιμέρους κλαδικοί δείκτες (τραπεζικός, κατασκευαστικός) . θεωρητικά κάθε τιμή κινείτε ανεξάρτητα παρόλα αυτά σε περιόδους έντονου οικονομικού ή πολιτικού ενδιαφέροντος υπάρχουν συνολικές κινήσεις  είτε ανοδικά είτε καθοδικά. Ο κίνδυνος να χάσει τα λεφτά σου όχι επειδή δεν έκανες σωστή επιλογή μετοχής, αλλά επειδή κάποιο έκτακτο γεγονός άλλαξε τα δεδομένα ονομάζεται συστημικό ρίσκο.

Ομόλογα και  έντοκα γραμμάτια του δημοσίου

Τα ομόλογα είναι τίτλοι που εκδίδουν κατά βάση τα κράτη (σπανιότερα και εταιρείες ), με σκοπό να δανειστούν ένα χρηματικό ποσό, το οποίο θα αποπληρώσουν σε προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ κάθε χρόνο θα καταβάλουν κάποιο επιτόκιο. Τα χαρακτηριστικά των ομολόγων είναι η χρονική διάρκεια, η ονομαστική αξία και το κουπόνι.

Η ονομαστική αξία είναι το κόστος που πρέπει να πληρώσει κάποιος για να αγοράσει το ομόλογο, η χρονική διάρκεια είναι το πότε λήγει το ομόλογο και ο επενδυτής θα πάρει πίσω τα χρήματά του (3,5,10 χρόνια συνήθως) και το κουπόνι είναι το ετήσιο επιτόκιο που πρέπει να καταβάλει ο εκδότης του ομολόγου. Έτι αν ένα ομόλογο είναι 3ετούς διάρκειας, έχει ονομαστική αξία 100$ και κουπόνι 5%, ο επενδυτής καλείται να καταβάλει 100$ στην αρχή του πρώτου έτους, στο τέλος του πρώτου και του δεύτερου θα πάρει πίσω 5$ και στο τέλος του τρίτου 5+100=105$.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό το σημαντικότερο κομμάτι είναι το κουπόνι, γιατί αυτό καθορίζει το κόστος δανεισμού για τον εκδότη του ομολόγου. Ο κάθε επενδυτής υπολογίζοντας τον κίνδυνο χρεωκοπίας του εκδότη, είναι να διατεθειμένος να τον δανείσει ένα χρηματικό ποσό παίρνοντας το ρίσκο της ενδεχόμενης χρεωκοπίας του. Έτσι μια χώρα η οποία είναι στα πρόθυρα της χρεωκοπίας καλείται να πληρώσει πολύ μεγαλύτερο επιτόκιο από μια χώρα η οποία έχει μια σταθερή οικονομική πορεία. Η διαφορά στο κουπόνι που πρέπει να δώσει μια χώρα σε σύγκριση με την καλύτερη οικονομία ονομάζεται spread.  Έτσι αν μια χώρα πρέπει να δώσει κουπόνι 8% ενώ η χώρα βάση (η Γερμανία για τις Ευρωπαϊκές χώρες) δίνει 4% τότε το spread είναι 4% ή 400 μονάδες βάσης όπως συνηθίζεται να το λέμε.

Πέραν από αυτήν την κλασσική μορφή ομολόγων υπάρχουν αυτά τα οποία δεν έχουν κουπόνι αλλά πωλούνται με έκπτωση στην ονομαστική τους αξία (ο επενδυτής δίνει 80$ και στο τέλος παίρνει 100) και τα ομόλογα στο διηνεκές (τα επικαλέστηκε ο κύριος Βαρουφάκης) τα οποία έχουν να εμφανιστούν αρκετά χρόνια. Αυτά τα ομόλογα δεν έχουν λήξη και ο επενδυτής παίρνει κάθε χρόνο ένα σταθερό κουπόνι μέχρι ο εκδότης να αποφασίσει να επιστρέψει την ονομαστική αξία.

Τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου έχουν ακριβώς την ίδια φιλοσοφία αλλά έχουν διάρκεια μικρότερη του ενός έτους.

συνεχίζεται..

Τι είναι η Θεωρία Παιγνίων;

Πολύς ντόρος γίνεται για το νέο υπουργό οικονομικών Γιάν(ν)η Βαρουφάκη. Όπως βλέπουμε στο βιογραφικό του Γιάν(ν)η ‘βασικοί ερευνητικοί τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται είναι η Πολιτική Οικονομία, η Θεωρία Παιγνίων, η Πειραματική Οικονομική και η Πολιτική Φιλοσοφία.’ Τι είναι λοιπόν η θεωρία παιγνίων;

Θεωρία παιγνίων

Το κύριο αντικείμενό της είναι η ανάλυση των αποφάσεων σε καταστάσεις (παιχνίδια) στρατηγικής αλληλεξάρτησης (strategic interdependence).

Τι είναι τα παίγνια

Τα παίγνια είναι μία μέθοδος ανάλυσης προβλημάτων που έχουν σχέση με τον τρόπο λήψης αποφάσεων σε καταστάσεις σύγκρουσης και συνεργασίας. Παίκτης μπορεί να είναι ένα πρόσωπο, μία οργάνωση, ένα κράτος ή ένας συνασπισμός. Ως αντικείμενο έρευνας μπορούν να θεωρηθούν διάφορα προβλήματα πολιτικής, ψυχολογικής, κοινωνικής, οικονομικής μορφής.

Για τη λύση των προβλημάτων αυτών θεωρείται προηγουμένως απαραίτητη η ανάλυση καταστάσεων, όπου δύο ή περισσότεροι δρώντες (παίκτες) βρίσκονται αντιμέτωποι και ακολουθούν συνεργατικές στρατηγικές. Κάθε παίκτης προσπαθεί να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει, για να εμποδίσει τον αντίπαλό του να αποκτήσει πλεονεκτήματα που θα περιορίσουν τα κέρδη του. Επομένως, οι ενέργειές του εξαρτώνται άμεσα από τη θέση (στρατηγική) που θα επιλέξει ο αντίπαλος.

Το Δίλημμα του Φυλακισμένου

Το «δίλημμα του φυλακισμένου» είναι ένα απλό, αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα της θεωρίας παιγνίων, του κλάδου των μαθηματικών που εξετάζει τις στρατηγικές επιλογές λογικά σκεπτόμενων παικτών που εμπλέκονται σε ανταγωνιστικές καταστάσεις.

Δύο άτομα συλλαμβάνονται από την αστυνομία σαν ύποπτοι διάπραξης κάποιων εγκλημάτων. H αστυνομία δεν έχει όλα τα απαιτούμενα στοιχεία για να τους κατηγορήσει, οπότε τους βάζει σε χωριστά δωμάτια, εμποδίζοντάς τους να έχουν οποιαδήποτε επικοινωνία. O εισαγγελέας επισκέπτεται και τους δύο, τον καθένα χωριστά, και κάνει στον καθένα την εξής πρόταση:

·         αν καταθέσει εναντίον του άλλου (και ο άλλος δεν μιλήσει) τότε η συνεργασία αμοίβεται με άμεση απελευθέρωση, ενώ ο «άλλος» θα φάει 12 χρόνια

·         αν δε μιλήσει ούτε αυτός ούτε ο άλλος θα φάνε και οι δύο από 1 χρόνο φυλακή για ήσσονος σημασίας αδικήματα για τα οποία η αστυνομία έχει αποδείξεις

·         αν καρφώσουν και οι δύο ο ένας τον άλλον τότε θα φάνε 4 χρόνια ο καθένας.

 Ποιά είναι η αναμενόμενη ορθολογικά «βέλτιστη» στάση του καθενός απ’ τους κρατούμενους; ρωτάει η θεωρία παιγνίων.

Θυμίζουμε ότι «ορθολογισμός» για τους ειδικούς αυτού του μοντέλου είναι να κοιτάει ο καθένας το συμφέρον του, δηλαδή είτε το μέγιστο όφελος είτε την μικρότερη ζημιά του, λαμβάνοντας υπόψη του ότι και ο άλλος (ο «αντίπαλος»…) θα κάνει το ίδιο. Σύμφωνα λοιπόν με την θεωρία, ο κάθε κρατούμενους, ας πούμε ο Α και ο Β, έχει τις πιο κάτω επιλογές:

Eπειδή ο Α δεν μπορεί να εμπιστευτεί «λογικά σκεπτόμενος» τον Β ότι θα κρατήσει το στόμα του κλειστό (οπότε, κρατώντας κι αυτός το δικό του, «κερδίζει» την μικρότερη ποινή), καρφώνει. Eπειδή και ο Β απ’ την μεριά του κάνει τις ίδιες σκέψεις και τους ίδιους υπολογισμούς, καρφώνει επίσης. Kατά την θεωρία παιγνίων η ευτυχής (και πλήρως ορθολογική κατάληξη) του διλήμματος είναι οτι γίνονται ο ένας ρουφιάνος του άλλου και τρώνε από 4 χρόνια φυλακή.

Το παραπάνω παράδειγμα καταδεικνύει ότι το «κοινό συμφέρον» δεν είναι πάντα η επιλογή απόλυτα λογικά σκεπτόμενων ατόμων και πολλές φορές απόλυτα λογικά επιλογές μπορούν να οδηγήσουν σε ζημία για όλους τους εμπλεκόμενους.

Πηγές: Wikipedia, http://yanisvaroufakis.eu/